Bir yolculuğumda yolum, Bolu Mudurnu’ya düştü. Orada eski bir konakta kaldım. Konak tamamen ahşaptı. Gece ben uyurken bu yapının nefes aldığını hissettim adeta. Sabah mükellef bir kahvaltı ve çay sohbeti konağın işletmecisi ile…
O ara bir ahşap ustası geldi konağa. İşletmeci abi bizi tanıştırdı. “Kardeşim de akşam geldi, muhabbetimiz uydu, Tekirdağlı kendisi,” deyince usta saçma sapan bir gülüşle, sosyolojik bir tespit yapar gibi, “Hahaha Şopar,” dedi. Aklınca bana Roman demek istiyordu. Yani şopar da olabilirim, bu utanılacak bir şey değil bir kere. Ama orada uzun uzadıya bu meselenin tarihsel kökeninden bahsedemezdim. Cahille sohbeti o anlık kestim.
Ama kafama da takılmadı değil. Bu algının sebebi acaba neydi? Denk geldikçe bu konuyu kafamda deştim ve kendimce tespitlerim oldu. Anlatayım size. Bir kere ben ve bizim gibiler, yani Trakya’nın çoğunluğunu oluşturan genel nüfus, Rumeli göçmeni, yani Balkanlı. Bulgaristan, Yunanistan, Romanya, Makedonya vesaire ülkelere, Osmanlı İmparatorluğu’nun iskân ettiği Karamanoğlu Türkleriyiz biz. Oralar karışınca, tehlikeyi önceden gören bizim büyük dedeler, tası tarağı toparlayıp tekrar Anavatana geriye dönmüş. Dönemin Padişahı Sultan Abdülhamit’te bizimkileri Trakya’ya yerleştirmiş. Roman vatandaşlarımızın ise Anayurdu Hindistan. İki ana kol halinde göçerek Dünya’nın çeşitli yerlerine yerleşmiş. Kendine özgü folklörü olan, yaşayış şekli ile diğer insan gruplarından ayrılan, kendine ait bir dili olan halktır. Burada yine kendimce bir tespit yapmak istiyorum. Geçen yıl Balkanları gezerken Bulgaristan / Köstendil’den geçtim. İnanamazsınız. Çorlu / Kore Mahallesi ile birebir aynı. Evlerin inşa şekli, insanların görünüşleri, kapılarında bağlı atları, sokak aralarında enstrüman çalan çocukları… Yani kültür birliği tam olarak bu diyorsunuz.
Şimdi buraya kadar farklılıklarımız. Peki bizi neden benzetiyorlar birbirimize. Bir kere yıllardır aynı coğrafyada barış içinde yaşıyoruz. Tarihsel bir birlikteliğimiz var. Ama benzer olduğumuzu iddia eden algının temelinde, dil ve müzik var. Yine söylüyorum, bu yalnızca benim tespitim.
İki Halkın da dilde kullandığı takılar çok benzer. Romanların kullandığı “Nabıyon be?” aslında biz Rumeli muhacirlerinin kullandığı “Naaptı ba?” ile benzer. Bu her ne kadar aynı gibi görünse de Rumelilerin kullandıkları takı özünde “ba” dır. Bu yerel tarih araştırmacılarının kayıtlarında da bu şekilde, benim doğup büyüdüğüm köyde de bu şekilde kullanılırdı. “Be” takısı öz olarak bizde yok. “Ur ba çocuum, yürü ba kızanım…” kullanım hep bu şekildedir. Konuşurken yaptığımız vurgu ve tonlamalar Romanlarla aynı olabilir, o ayrı tabii…
İkinci ve bence en belirgin özellik müziğimiz. “A be Kaynana naptın bize?” oyun havasının icrasındaki ritim ile “Yüksek yüksek tepelere ev kurmasınlar,” türküsündeki ritim aynıdır. Benzerliğin en büyük yanı da budur. Daha birçok örnek vermek mümkün… “Nerden geldin anam Keşan mı Keşan mı?” Şarkısını bir Roman şarkısıdır, “Çıktım Şarköy’ün bağına sıra sıra zeytinler” bir Trakya türküsüdür ama ikisi de 9/8’dir.
Bu arada bilenler bilir, Trakya’nın asıl folklorik ritimlerinden bir diğeri 7/8’dir. “Bir evler yaptırdım More Ramizem, kaleye karşı” türküsünde olduğu gibi… Bu aynı zamanda unutulan bir değerdir.
Zannımca, irdelediğimiz bu algıyı yaratan son benzerlik de iki halkın da eğlenceyi, kahkahayı ve gündelik yaşamı çok sevmesi. Evet bu kısmen doğrudur. Bugün yaptığınız gözlem size bunu gösterebilir ama tarihsel arka planı hiç de öyle değildir. Rumeli göçmenlerinin eğlencesi geçmiş hüzünleri unutmak içindir. Bu; dört yüz sene yaşadığı Balkan topraklarını bırakıp gelmenin, yurt edindiği Trakya topraklarının Cumhuriyete kadar, elli yılda üç kez işgal edilmesinin, gördüğü zulmün hüznüdür. Evet, Roman kardeşlerimizin de kendine göre dertleri vardır, muhakkak. Yaşadığı topraklarda dışlanmışlıkları, toplumsal hayatta gördükleri ayrım, sanatlarını dahi icra ederken bile hor görülmeleri… Bunlar da birer gerçektir ve çareler aranmalıdır orası ayrı. Bu sosyolojik olarak değerlendirilebilir. Romanların bu dertleri onları bu yaşam tarzına sevk etmiş midir? Onu bilmiyorum.
Son olarak, bir isteğim olacak Roman kardeşlerimizden. Dünya sizi çingene olarak biliyor ve tanıyor. Sizin bu hassasiyetinizi bildiğim için tüm yazı boyunca sizden “Roman” diye bahsettim. Sizin çok ünlü müzisyenleriniz, yönetmenleriniz, yemekleriniz, kendinize özgü bir diliniz ve kültürünüz var. O kimliği kullanmaktan korkmayın!
