Politik Sığınmacılardan Ankara Anlaşmalılara: Türkiye'den Birleşik Krallık'a Göçler

Doç. Dr. Tuncay Bilecen, İngiltere'de yaşayan Türkiyeli göçmenlerle ilgili yaptığı çalışmaları bir kitapta topladı. 

Kitabın sunuş yazısı:

Sunuş

Göç konusuna ilgi duymam Balkanlar’dan Trakya’ya göç eden ailemin köklerini merak etmemle başladı. Bu merakı akademik bir düzeye taşıma isteğiyle yüksek lisans tezimde Balkan Savaşları sırasında ve sonrasında göç eden muhacirlerin yerleştikleri yerlerde yaşadıkları sosyo-kültürel çatışmalara ilişkin Osmanlı arşiv belgeleri ağırlıklı bir çalışma yaptım. Böylece bu heves akademik bir çalışma alanına dönüştü benim için. Birleşik Krallık’taki Türkiyeli göçmen varlığına ilişkin ilgim ise 2013’te YÖK bursuyla misafir araştırmacı olarak geldiğim Westminster Üniversitesi’nde başladı.

Bu dönemde sadece üç ay kalmış olmakla birlikte Londra’yla güçlü bağlar kurduğumu düşünüyorum.  Bu üç ay boyunca sabahtan akşama kadar Türkiyeli toplumun dükkânlarını, kahvelerini, restoranlarını, derneklerini dolaşıp çeşitli görüşmeler gerçekleştirdim. Böylece biriktirdiğim göçmen hikâyelerine her gün bir yenisi eklenmeye başladı.

2013’ün Eylül’ünde Türkiye’ye dönerken daha kapsamlı bir araştırma için Londra’ya geri dönmek ümidindeydim. Nitekim 2014’ün Eylül ayında TÜBİTAK 2219 doktora sonrası araştırma bursuyla bu sefer bir yıl sürecek bir çalışma için başında Prof. Dr. İbrahim Sirkeci’nin direktörü olduğu Regent’s Üniversitesi Ulusötesi Araştırmalar Merkezi’ne misafir araştırmacı olarak geldim.

Bu bir yıllık süre boyunca sadece Kuzey Londra’yla sınırlı kalmayarak Türkiyeli toplumun Türkiye ve İngiltere siyasetine ilgi ve katılımına ilişkin bir alan araştırması yaptım.  Şanslıydım, çünkü bu dönemde hem Türkiye’de hem de Birleşik Krallık’ta genel seçimler vardı. Londra’daki toplum üyelerinin “kurum” diye tabir ettikleri sivil toplum örgütlerinde bu sırada büyük bir hareketlilik yaşanıyordu. Herkesin gözü kulağı Türkiye’deki seçimlerdeydi. 2013’te ise tam Gezi Parkı’na polis müdahalesinden bir gün sonra Londra’ya gelmiştim. Bu dönemde yine Londra’da yaşayan Türkiyeli topluluk teyakkuz halindeydi. Her gün Londra’nın bir yerinde Gezi Parkı direnişçilerine destek gösterileri yapılıyordu. Dolayısıyla siyasal katılımla ilgili yaptığım alan araştırması Türkiyeli toplum açısından hararetin yüksek olduğu bir dönemde gerçekleşmiş oldu.^[1]

Bu dönemde Türkiye’den Birleşik Krallık’a göçler yoğun olarak Ankara Anlaşması vizesiyle gerçekleşiyordu. Londra’da hatırı sayılır bir Ankara Anlaşmalı nüfus oluşmaya başlamıştı. 2015’te Home Office’ten Ankara Anlaşmalılara ilişkin istatistikleri alarak bu konuda görüşmeler gerçekleştirdim. Bu yıllarda toplumdaki spekülasyonun aksine, şirket sponsorluğunda gelenler hariç anlaşma yapanlar 5 bin kişiyi geçmiyordu. Ancak bu sayı sonraki birkaç yılda katlanarak arttı.

Londra’ya son olarak 2019’un Ocak ayında yine TÜBİTAK bursuyla Regent’s Üniversitesi’nde misafir araştırmacı olarak çalışmaya başladım. Bu sefer Türkiyeli toplumun geri dönüş eğilimi ve yine Ankara Anlaşmalılar üzerine çalışmalar yürüttüm.  2019’da Londra’ya üçüncü defa geldiğimde dışarıdan bakan birisi olarak toplumun genel görünümünün biraz değiştiğini fark ettim. Ankara Anlaşmalıların sayısı çoğalmış, artık onlar da Türkiyeli toplumun bir parçası haline gelmişti. Özellikle Türkiye’deki politik çatışma ortamından kaçmak isteyenler yoğun olarak bu anlaşma ile vize alma yolunu tercih ediyordu. Göç yavaş yavaş orta sınıf, orta yaş, aile göçü karakterine bürünmeye başlamıştı.^[2] Sosyal medyada hatta İslamcı gazetelerde bile Ankara Anlaşması yapmanın ne kadar kolay olduğuna ilişkin yayınlar birbirini takip ediyordu. Böylece sosyal medya üzerinden iletişime geçen kişiler oluşturdukları gruplarla dijital bir dayanışma ağı meydana getirdiler. Deneyim aktarımı sayesinde göç edenlerin sayısı katlanarak arttı.

Dikkatimi çeken diğer bir husus ise son dönemde Türkiyeli topluma hakim olan güvensizlik duygusuydu. Birkaç sene öncesinde rahatlıkla oturup çay içtiğim, sohbet ettiğim, görüşmeler yaptığım yerlerde artık bir yabancı gibi algılanıyordum. Alan araştırması yapan çoğu akademisyenin başına geldiği gibi “ajan mısın?”, “seni buraya devlet mi gönderdi?”, “buraya gelip bizi araştırıp bu bilgileri devlete mi veriyorsun?” gibi birçok sorunun muhatabı olmak bu işin şanından olsa da bu seferki güvensizlik, tedirginlik boyutundaydı. Daha sonra bunun 15 Temmuz 2016’dan sonra Türkiye’de yaşananlarla ilişkili olduğunu fark ettim.

Bu kitap, yedi yıl boyunca dört defa gidip geldiğim Londra’da yaptığım tüm çalışmaların özeti bir bakıma. Nasıl iyi bir mizahçı, içinde yaşadığı toplumu iyi gözlemleyen biri olarak gündelik hayattan hepimizin bildiği anekdotları çekip çıkarıp (yani bizi bize anlatıp) bizi güldürüyorsa, sosyal bilimler alanında çalışan bir akademisyenin görevlerinden biri de araştırdığı toplumu irdelemek olduğu kadar o toplumun içinde yaşamak ve havasını teneffüs etmektir. Akademide biz buna “katılımcı gözlem” diyoruz. Kimse masa başında oturarak ya da salt kitaplardan okuyarak o toplumu tanıyamaz. Elbette her ne kadar girip çıkmadığım dernek, kurum, kahve vs. kalmadıysa da hiçbir zaman burada yaşayan birisi kadar bu toplumu tanıyamam. Bu yüzden bizimkisi biraz tereciye tere satmak olacak; ama mizahçı örneğini hatırlarsak bazen başka bir gözden kendini görmek de iyi gelebilir insana.

Son dönemde bir güvensizlik yaşansa da görüşmeler ya da gözlemler yapmak için gittiğim mekânlarda karşıma çıkan insanlarda gördüğüm en temel özellik iştahla kendilerini anlatma isteğiydi. Bu yüzden insanlarla konuşurken hiç zorlanmadığımı söyleyebilirim. Toplumda kendisini anlatmaya yönelik müthiş bir arzu var. Bu kendini anlatma arzusu bazen kişinin kendisini öne çıkarıp etrafındakileri göstererek “bunlar bilmez ama burayı en iyi ben bilirim” demesine dahi yol açabiliyor.

Londra’nın bazı yerlerinde, “biz buraya otuz yıl önce geldik, geldiğimiz gibi kaldık” lafını doğrulayan başka bir Türkiye yaşanıyor. Örneğin bir kahvede her yıl, yılbaşına yakın Türkiye’den gelen ve Millî Piyango bileti satan biriyle tanıştım. Mekân mekân dolaşıp “size de çıkabilir!” diye bağırıyordu. Başka bir kahvede ise kadife pantolon ve gömlek satan bir seyyar satıcı vardı. Pantolonlar kahvenin tuvaletinde giyilip deneniyor, beğenilirse satın alınıyordu. Bir başka kahvede ise büyük ekran televizyonun yanındaki küçük ekranın sebebi hikmetini sordum. “He, o mu?” dediler. “Ondan bizim köyü yirmi dört saat izleyebiliyoruz. Birkaç yaz evvel köyün çeşitli yerlerine kamera koyduyduk. Şimdi sanki köydeymişiz gibi canlı canlı izliyoruz!”

Londra’da yaşayan Türkiyeli topluma ilişkin bir başka izlenimim ise toplumdaki güçlü mizah duygusu… Kendi kendisini tiye alabilen, her koşulda gülecek bir şeyler bulabilen bu toplumda mizah acıya da sevince de eşlik ediyor. 

Örneğin Stoke Newington’da bir dernekte şöyle bir diyaloğa şahit oldum:

“Süleyman Amca senin yaş kaç?”

“Altmış beş.”

“Allah’la kardeş olmana beş yıl kalmış desene. Ben altmış yaşına geleyim burada bir dakika bile durmam.”

“Gidip de ne yapayım Türkiye’de kimsem kalmadı ki.”

Aslında bu diyalog bile geri dönüş üzerine çalışan bir akademisyen için birçok şey ifade ediyordu. Bir gün geri dönmenin hayalini kuranlar aradan yıllar geçince bu hayalin gerçekçi bir zemine oturmadığını fark ediyorlar.

“Çayda dem, askerlikte kıdem” deyişini “göçmenlikte kıdem” diye değiştirelim. Çok göç alan şehirlerde nedense her gelen göçmen grubu en çok daha önce gelip yerleşmiş göçmenler tarafından yadırganıyor, ayrımcılığa uğruyor. Hatta bazen sömürüye ve istismara da maruz kalabiliyor. Sonradan gelenlerin, daha önce gelmiş olanlarca sömürülmesi göçmenliğin kaderinde var. Hani bir laf vardır; “Beyoğlu çok bozuldu, sokağa eskiden kravatla çıkardık” diye. “Bulgarlar, Romenler geldi, Londra çok bozuldu” diye şikâyet edenlere hatta sırf bu yüzden Brexit referandumunda “evet” oyu kullananlara rastladım.

Kitap boyunca bu türden gözlemlere ve anekdotlara, kitabın akademik bir araştırmanın sonuçlarını paylaştığı gerçeğini göz ardı etmeyerek yer vermeye çalıştım. Bu bakımdan görüşmecilerin sesini kısmamaya özen gösterdim. Bir makale ya da kitap bölümü olarak yazılsaydı görüşmecilerin söyledikleri bu ölçüde yer alamayacaktı. Çalışmayı kitap boyutunda yapmamın en önemli nedeni de budur; çünkü her bir katılımcının kendi hayat hikâyesinden ve göçmenlik deneyimden yola çıkarak anlattıkları bir araya getirildiğinde ortaya bütünsel bir göç anlatısı çıksın istedim.

Bu kitabın 2019 – 2020 arasında Türkiyeli toplumun geri dönme düşüncesi ve bu düşünceyi etkileyen faktörleri bulmak için Londra’da yaptığım alan araştırmasının ön okumalarına ve bulgularına dayandığını, dolayısıyla kitabın Birleşik Krallık’ta yaşayan Türkiyeli toplumun tüm tarihini ortaya koymak gibi bir iddiasının bulunmadığını belirtmek isterim.

Son olarak, bu kitabın ortaya çıkma sürecindeki katkılarından dolayı; başta tüm görüşmeciler olmak üzere, Prof. Dr. İbrahim Sirkeci, Dr. Öğr. Üyesi Efnan Dervişoğlu, Dr. Öğr. Üyesi Esin Hamdi Dinçer, Dr. Öğr. Üyesi Fethiye Tilbe, Doç.Dr. Vildan Mahmutoğlu, Pınar Özkan, Faruk Eskioğlu ve İlknur Şahin’e teşekkürü bir borç bilirim.

Keyifli okumalar dilerim.

 

Ekim 2020, Londra

---

^[1]

 Bu dönemde yaptığım çalışmalar şunlardır: Bilecen, Tuncay; Araz, Mustafa Saygın (2015), Londra da Yaşayan Türkiyeli Göçmenlerin Etnik ve Mezhepsel Aidiyetlerinin Siyasal Tutum ve Davranışlarına Etkisi.  Göç Dergisi, 2(2), 189-207. Bilecen, Tuncay, (2016), Londra da Gelişen Türkiyeli Etnik Ekonominin Sosyal Hayata Yansımaları.  Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1714-1728. Bilecen, Tuncay; Araz, Mustafa Saygın, (2015), Logic of Our Age The Individual and Society in the Market s Grasp, “Influence of Ethnic and Sectarian Origins On Political Choices of The Immigrants From Turkey in London London”, IJOPEC Publication, pp.133-152. Sirkeci, İ., Bilecen T., Coştu Y., Dedeoğlu S., Kesici, M.R., Şeker B.D.; Tilbe,  F., Unutulmaz  K.O., Little Turkey in Great Britain, Transnational Press London.

^[2] Bu konuda 2015’te Prag’ta düzenlenen Göç Konferansı’nda “Zorunluluk mu?, Gönüllü mü? Türkiye’den Britanya’ya Yeni Göç Dalgası: Ankara Anlaşması” başlıklı bir bildiri sundum.  Turkish Migration Conference 2015 Selected Proceedings. London: Transnational Press London, 394-420. Ayrıca Little Turkey in Great Britain (2016) kitabında  Ankara Anlaşmalılarla ilgili bir bölüm yazdım.    

 

Politik Sığınmacılardan Ankara Anlaşmalılara: Türkiye'den Birleşik Krallık'a Göçler kitabının arka kapak yazısı: 

12 Mart’ın, 12 Eylül’ün zulmünden kaçanların, Maraş, Sivas, Kayseri, Antep’ten göç yollarına dökülenlerin, tekstilde gece gündüz ter döküp biriktirdiği paralarla “Best Kebab”ları açanların, memleket hasretini dükkân tabelalarına taşıyanların, TIR altında gizlenerek yollar aşıp gelenlerin, köyünde üç katlı evini diktiği için gururlananların, dil kursunu garsonluk yaparak tamamlayanların, çocuk bakma vizesiyle gelip evlenip çocuk sahibi olanların, kariyerinde yeni bir sayfa açanların, “çocuklarımın geleceği için geldim” diyenlerin, Türkiye’nin politik ikliminden kaçan beyaz yakalıların, etnik ekonomi içinde düşük saat ücretiyle çalıştırılan Ankara Anlaşmalıların, gidenlerin, dönenlerin, gidip de dönmeyenlerin hikâyeleri anlatılıyor bu kitapta…

      Türkiye’den Birleşik Krallık’a Göçler’de göç edenlerin hikâyelerini onların ağzından okuyacaksınız.

👉Kitabı temin etmek için tıklayın

Fieldseat Cafe: 665 High Road, Tottenham, N17 8AD, Londra

Yazar Hakkında

Doç. Dr. Tuncay Bilecen

Kocaeli Üniversitesi’nde öğretim üyesidir. Yüksek lisans tezinde Balkan Savaşları sonrasında oluşan göç hareketlerinin Osmanlı Devleti’nin iç siyasetine yansımalarını irdeledi. Doktorasını Sakarya Üniversitesi’nde Kamu Yönetimi Bölümü’nde Birikim Dergisi üzerine yaptığı tezle tamamladı. 2003-2015 yılları arasında düzenli olarak Özgür Kocaeli gazetesinde röportajları ve yazıları yayınlandı. 2013’te YÖK bursuyla geldiği Londra’da Westminster Üniversitesi’nde misafir araştırmacı olarak Birleşik Krallık’ta yaşayan Türkiyeli göçmenlerin siyasal katılımları üzerine bir araştırma yaptı.  2014-2015 yılları arasında TÜBİTAK 2219 doktora sonrası araştırma bursuyla Regent’s University London’da, Prof. Dr. İbrahim Sirkeci’nin danışmanlığında Türkiyeli göçmenlerin İngiltere ve Türkiye siyasetine yönelik ilgi ve katılım düzeyleri ve Ankara Anlaşması üzerine çalışmalar yaptı. 2019 – 2020 yılları arasında yine aynı bursla ve aynı üniversitede Türkiyeli göçmenlerin geri dönüş eğilimleri üzerine bir alan araştırması gerçekleştirdi. Gri Yeşil: İzmit (2018) ve İbrahim Dizman’la birlikte derlediği Aşrı Memleket Trakya (2017) kitabı İletişim Yayınları tarafından yayımlandı. TP London tarafından yayımlanan Little Turkey in Great Britain (2016) ve Göç, Kültür ve Yazın (2019) kitaplarının derleyenleri arasındadır. Göç Dergisi’nin bilim kurulunda yer almaktadır. Yazarın, ağırlıklı olarak göç konusunda olmakla birlikte; demokrasi teorisi, kent çalışmaları ve göç ve edebiyat üzerine çeşitli gazete, dergi ve kitaplarda yayınlanmış yazı ve makaleleri bulunmaktadır.